Rose thân thương (Dear Rose) | Ocean Vuong

Tôi đã chứng kiến thân thể mẹ tôi, đau bệnh rồi hấp hối.

––ROLAND BARTHES

Giờ để con bắt đầu lại

rằng mẹ không còn nữa Mẹ à

nếu mẹ đang đọc những dòng này thì mẹ đã sống qua

cuộc đời mẹ và bước vào trong đây nếu

mẹ đang đọc những dòng này

thì viên đạn chưa hề biết chúng ta

nhưng con biết Mẹ à mẹ không thể

đọc napalm rơi trên mái trường quê

của mẹ hồi sáu tuổi & mọi sự

là thế đấy họ bảo một từ

chỉ là thứ mà nó

biểu đạt nhờ đó con mới biết rằng

mũi tên trong lưng con

nghĩa là cuối cùng con

cũng xinh đẹp một từ như viên đạn

la cà trong một chiều

hổ phách trên đường nó đi

tới ý nghĩa cuốn sách mở ra như

một cánh cửa nhưng cuốn duy nhất mẹ

từng đọc là một cái quan tài hai nắp

của nó đóng sập trên những chuyện thương cảm

về một người em trai con chỉ vào

mẹ vào con hôm nay một thứ Năm con

đã đi một mình một quãng đường dài

mà không được cứ dừng lại

để chạm vào cái bóng của con phòng khi

cảm xúc là chân lý duy nhất

& ở dưới đó

ở đó giữa ngón cái & ngón trỏ

một con kiến chạy vòng tròn rồi zigzag

con đã khao khát ý nghĩa nhưng giờ lại nghĩ

ấy chỉ là gánh nặng nó đang mang

khiến nó lảo đảo: một con kiến khác

cong queo & lạnh ngắt được nó vác

trên đôi vai chúng trông như một cặp

trích dẫn thiếu mất lời người ta nói

chúng có thể chở nặng gấp 5,000 lần thân chúng

nhưng thường là những mẩu bánh mì

thay vì những người anh em được mang

về nhà nhưng đi quá xa

nghĩa là thừa nhận ngày tàn ở đâu đó

thay vì ở đây không không Mẹ ơi đây

là tên mẹ mà con nói và chỉ

vào chữ Hồng trên giấy khai sanh mỏng manh

như bụi Hồng mà con nói nghĩa là

hoa hồng con đặt ngón tay mẹ lên một bông

quen thuộc quá nó trông thật giả tạo

những cánh hoa nhựa đỏ đẫm keo mà con sẽ chẳng

đưa nó vào thơ của mình con chối từ

diện mạo của nó––phần đầu quá khổ

sáo mòn sờn đi ở rìa

giống như một thứ bị đạn

đâm rách con được sinh ra

bởi mẹ đang đói khổ nhưng

làm sao có thứ gì có thể

được tìm thấy chỉ với hai bàn tay

chỉ với hai bàn tay mẹ đã ném phịch

một bịch cá cơm thừa vào hũ kiếng

ngày trôi bình yên chờn vờn một làn gió nhẹ

trong ánh hổ phách trên đầu chúng ta 

những nhánh cây New England màu xám không chạm

mà đong đưa để làm nước mắm mẹ bảo

con phải mang cái mùi những cái xác

được muối & nghiền cả năm trong một cái hũ cao

bằng một thằng bé chúng đã rơi xuống với những tiếng

thùm thụp trơn tru như những viên đạn mỗi từ phải dừng lại

ở một chỗ––cớ sao không phải một thi sĩ

da vàng con thêm nước mắm vào, con lấy

nước mắm ra con nhảy

trên dòng kẻ tới khi con là dòng kẻ

mà chúng xen ngang hoặc gạch bỏ

chúng gần như đã giết con

mẹ bảo vì là da trắng

với cái thông toa-lét mẹ đã nhấn xác cá

xuống tiếng xuơng cá vỡ như sỏi

đường tĩnh mạch tím trên cổ tay mẹ ánh lên

cha của mẹ là một người lính da trắng

tóc mẹ hổ phách mẹ nói vậy họ đã nói mẹ

phản bội gọi mẹ là ma

nữ họ đã trét cứt bò lên mặt mẹ

ở chợ để làm cho mẹ nâu

như con & cha con những ánh mắt dữ

từ trong cái hũ họ bắn em trai của mẹ mẹ nói và nhìn xuống

nhưng né tránh những ánh mắt 

đã chết em trai nhỏ của mẹ

nếu đọc nghĩa là sống đồng thời

trong hai thế giới vậy cớ sao

chú ấy không ở đây Ben đã nói ta có thể làm

bất kể điều gì trong một bài thơ

nên con đã bước ngay ra khỏi đó để bước vào

trong này được nhập vào tức là

được định nghĩa lại viên đạn có được tên của nó

bằng cách xô đẩy thịt vào nhau con đã bị đánh động

bởi những từ ta nói hằng ngày con đã bị bắt giữ

bởi đoạn này nó xuyên qua con mở tung

con ra đôi mắt đang đọc này

chưa được chữa lành đã khép nhưng trĩu đầy ý nghĩa

nặng như chì mà những phần của nó

là biển đỏ ngầu trong con bắp gân suy thành mô mềm

máu con một sự phiên dịch vô biên

những lỗi sai trong bàn tay

bạn đọc một bông hồng toang hoác Hồng

con nói nó cũng có nghĩa là

màu hồng cái sắc thái mỗi viên đạn đều chạm tới

trước khi tìm thấy bản ngã đích thực của chúng Calvino đã nói

bản năng con người là cười

khi ai đó té ngã những tên lính

đã cười giòn giã khi chúng bắn

em trai mẹ đang chạy cái áo xanh

da trời của chú trở hồng trên mặt đất

giống loài ta tiến hoá thành thợ săn Calvino nói tiếp

cái thây ngã quỵ một tín hiệu

của thịt thà cho nên cơn đói khát dẫn tới niềm khoái lạc

chết người gần như hoàn hảo

mẹ cười mũi mẹ ở sâu

trong cái hũ bởi viên đạn

làm mẹ có thực bằng cách tước đi

ấy là điều hoàn hảo trong thơ ca văn bản

được khuếch đại bằng cách tẩy xoá đầy

sát khí dẫn tới nghệ thuật

không thể tránh khỏi tù nhân ban sơ

trong quan tài cẩm thạch của mình độ dài

bằng một con cá một dòng thời gian

chạy dọc trang giấy để ghi lại những ngày tháng

cái chết một phép đo

cách biệt đời sống

cái xác nở hoa

khi nó mục rữa thành Pink Rose Hồng Mẹ à

mẹ có đang đọc cái này không bạn đọc

thân mến bạn có phải mẹ tôi không nhưng

tôi không thể tìm thấy bà mà không có bạn nơi

này tôi đã xây bạn không thể

vào đây trong hàng tháng ròng thịt chúng

sẽ tan thành chất rữa nhầy màu nâu gần như

là nước xương sống cá rã ra

từng ngày cuối cùng là mùi hăng nồng

của những hồn ma mẹ đã nói mẹ đặt tên con

là biển nước bởi nó là thứ lớn nhất mẹ biết

chỉ sau ông trời con dán mắt vào những lớp óng bạc

lằn tối giữa hai con cá bị ép

là một ngón tay trong bóng đêm mà con nhẹ nhàng nhớ lại

trong bóng đêm ngón tay ông ấy

trên đôi môi con Mẹ à tiếng shhh của ông ấy

bạn của mẹ người đàn ông dõi theo con

khi mẹ làm ca

muộn ở nhà máy đồng hồ Timex cớ sao

con lại đang nghĩ tới điều ấy lúc này những cuống họng hổn hển

những cái vây lốm đốm mảng sáng hổ phách

của cánh cửa nhẹ nhàng lan rộng khi nó mở ra

shhh nghe như tiếng một con vật

bị dìm xuống nước khi mẹ khuấy tung

cái hũ hai cánh tay da trắng - da vàng những khúc ruột

cá màu hồng sủi bọt nhẹ nhàng mẹ phải

nhẹ nhàng nhớ lại người đàn ông ông ấy vẫn còn sống

trong những năm 90 khuôn mặt ông ấy một bông hồng đen

đang khép con à con à

con có biết thế nào là

mẹ đã nói vậy mà mồ hôi đổ trên cái hũ

là trở thành người duy nhất bị căm hờn người

duy nhất là kẻ thù da trắng của chính quê hương

con chính gương mặt

con cây cối chúng đang gào thét

trên đầu chúng ta lá đỏ đang rời cành những vết cắt nhỏ

trên trời xanh con đã dịu dàng chạm vào

khuỷu tay mẹ lũ cá bơi tròn

trong vòng xoáy liên miên đã qua của chúng

những con mắt mù loà không không Mẹ à con đã nói

mà hẫng đi nhịp thở con không biết

chuyện đó ra sao & con ngẩng

đầu mình hướng về phía vầng dương

rực rỡ xua tan

nếu mẹ đang đọc những dòng này thì

con đã sống qua cuộc đời con và bước vào cuộc đời mẹ

mẹ người đã nói với em trai mình rằng mẹ đang đói

nên chú ấy đã trộm con gà quay

nên chú ấy đã giấu nó dưới cái áo xanh

da trời & đó không phải

lỗi của mẹ bạn đọc à bạn đã phải

lao động bạn đã phải dậy

lúc trời tảng sáng màu xanh máu để nổ máy

xe của mình bạn đã pha

cà phê uống liền bằng cả hai tay

ăn bữa trưa là bánh mì Wonder chấm

sữa đặc trong bãi đậu xe

một mình bạn đã mua bút chì cho tôi bạn đọc à tôi

không thể nói nên tôi đã viết chính mình vào

thinh lặng nơi con đã đứng chờ mẹ Mẹ à

để mẹ đọc con mẹ có đọc con lúc này không mẹ có

nói lại câu mayday mayday mẹ đã mơ thấy

nhúng những mẩu gà

vào nước mắm khi mẹ trốn trong mấy cái hang

phía trên ngôi làng của mẹ mẹ là ma nữ

da trắng hồn ma đói ăn

nhưng mẹ lẽ ra không nên

đói đến thế mẹ nói và nhìn lên

những chiếc lá đỏ son xuyên qua bầu trời

xanh màu em trai mẹ hận cơn đói của mình những mạch máu

trên hai nắm tay mẹ cái hũ tất thảy thứ nước ép màu hổ phách

trống rỗng như một cái từ

một tâm trí không thốt thành lời đừng viết

về mẹ mình nữa người ta đã nói vậy

nhưng con không bao giờ có thể lấy đi

bông hồng ấy nó nở trở lại tựa như cái miệng hồng

của con làm sao

con có thể nói mẹ nghe điều này khi mẹ luôn

ở bên phải của ý nghĩa

khi nó đẩy mẹ xa hơn vào cõi

trắng làm sao con có thể nói rằng cái lỗ

trên lưng em trai mẹ không phải là

một phần của em trai mẹ mà người em trai

cách biệt của mẹ chú ấy vẫn đang chạy

ở đâu đó bởi con đã viết điều đó

ở thì hiện tại viên đạn bị giữ lại

ngay phía sau cái chết của chú một con côn trùng

mắc kẹt trong hổ phách con gà

cháy đen được chú ôm chặt vào ngực bụi bặm

bay lên từ đôi dép buộc quai

khi chú chạy nước rút về phía tương lai

nơi mẹ đang đứng chờ cạnh cửa sổ

méo mó vì mưa những bước chân ướt

trên đường Risley nhưng bạn đọc à

đó chỉ là đứa con trai bạn trở về nhà

lần nữa sau giờ học sau khi

đám du côn gí mặt nó vào đất bẩn

màu nâu giả sử con nói rằng ngón tay

nhanh nhất chỉ vào mẹ

là con đấy Mẹ ơi thì liệu mẹ có quay mặt đi

Con chỉ vào mẹ không không con đã đi

xuyên thẳng qua mẹ để lại một bông hồng màu hồng nóng rực

ngay giữa bệnh viện

ở Sài Gòn ơi bạn đọc người

không thể đọc

hay viết bạn đã viết một đứa con trai

vào trong thế giới này không bằng

một từ nào mà chỉ bằng một âm tiết thật là

giống như một viên đạn nhiệt của nó lấp đầy bạn

hôm nay một thứ Năm

(của chúng ta chứ chẳng phải của Vallejo) rải rác

mây một làn gió nhẹ tôi

quỳ gối để viết

tên chúng ta lên vỉa hè

& chờ cho những con chữ

báo hiệu một tương lai một

mũi tên chỉ vào một lối

thoát tôi nhìn chằm chằm & chằm chằm

tới khi trời quá tối để

đọc con kiến & người anh em của nó giờ đã

về nhà từ lâu đêm

dâng ngập bức tường bê-tông đen

hai cánh tay tôi mờ như những câu văn

chưa viết hết bạn đọc à tôi đã

vay mượn đời tôi

để trao cho bạn những thứ tốt đẹp nhất

của tôi & những từ này những

côn trùng cá cơm này

những viên đạn này được cứu vớt & bị lưu đày

bởi nghệ thuật Mẹ à nghệ thuật của con đấy những

thân xác này con đặt

cạnh nhau trên

trang giấy để nói với mẹ rằng

thì hiện tại của chúng ta

chưa hề quá muộn

Nhật Nam (dịch)

------------------------------------

I have known the body of my mother, sick and then dying. —Roland Barthes Let me begin again now that you're gone Ma if vou're reading this then you survived your life into this one if you're reading this then the bullet doesn't know us yet but I know Ma you can't read napalm fallen on your schoolhouse at six & that was it they say a word is only what it signifies that's how I know the arrowhead in my back means I'm finally pretty a word like bullet hovers in an amber afternoon on its way to meaning the book opens like a door but the only one you ever read was a coffin its hinges swung shut on lush descriptions of a brother I point to you to me today a Thursday I took a long walk alone it didn't work kept stopping to touch my shadow just in case feeling is the only truth & there down there between thumb & forefinger an ant racing in circles then zigzags I wanted significance but think it was just the load he was bearing that unhinged him: another ant curled & cold lifted on his shoulders they looked like a set of quotations missing speech it's said they can carry over 5,000 times their mass but it's often bread crumbs not brothers that get carried home but going too far is to admit the day ends anywhere but here no no Mom this is your name I say pointing to Hồng on the birth certificate thin as dust Hồng I say which means rose I place your finger on a flower so familiar it feels synthetic red plastic petals dewed with glue I leave it out of my poems I turn from its face—cliched oversize head frayed at the edges like something ruptured by a bullet I was born because you were starving but how can anything be found with only two hands with only two hands you dumped a garbage bag of anchovies into the glass jar the day was harmless a breeze hovering in amber light above us gray New England branches swayed without touching to make fish sauce you said you must bear the scent of corpses salted & crushed a year in a jar tall as a boy they dropped with slick thumps like bullets each word must stop somewhere—why not a yellow poet I put in the fish sauce I take out the fish sauce I dance on the line until I am the line they cross or cross out they nearly killed me you said for being white with a toilet plunger you pushed the fish down sound of bones like gravel the violet vein on your wrist glistened your father was a white soldier I had amber hair you said they called me traitor called me ghost girl they smeared my face with cow shit at the market to make me brown like you & your father the eyes glared from inside the jar they shot my brother you said looking down but away from the dead eyes my little brother if reading is to live in two worlds at once why is he not here Ben said you can do anything in a poem so I stepped right out of it into this one to be entered is to be redefined the bullet achieves its name by pushing flesh into flesh I was struck by these words we say I was caught by this passage it moved right through opened me up these eyes reading not yet healed shut but full of lead -en meaning which parts a red sea inside me sinew dusted to soft tissue my blood a borderless translation of errors in the reader's hands a gaping rose Hồng I say which also means pink the shade every bullet meets before finding its truest self Calvino said human instinct is to laugh when someone falls the soldiers were cracking up as they fired your brother running his sky -blue shirt pink on the ground our evolution as hunters Calvino went on the collapsed body a signal of meat thus hunger leads to lethal joy it's almost perfect you smiled your nose deep in the jar because the bullet makes you real by making you less which is perfect in poems the text amplified by murder -ous deletions leads to inevitable art the pristine prisoner in his marble coffin the length of a fish a timeline across the page to document days the dead a measurement of living distance the corpse blooming as it decays Pink Rose Hồng Mom are you reading this dear reader are you my mom yet I cannot find her without you this place I've made you can't enter within months their meat will melt into brown mucus rot almost -sauce the linear fish-spine dissolved by time at last pungent scent of ghosts you said you named me after a body of water ’cause it's the largest thing you knew after god I stare at the silvered layers the shadowed line between two pressed fish is a finger in the dark gently remembered in the dark his finger on my lips Ma his shhh your friend the man watching me while you worked the late shift in the Timex clock factory why am I thinking this now the gasped throats mottled pocked fins gently the door its blade of amber light widening as it opened shhh it sounds like an animal being drowned as you churned the jar your yellow-white arms pink fish guts foaming up gently you must remember gently the man he's in the ’90s still his face a black rose closing do you know what it's like my boy my boy you said sweating above the jar to be the only one hated the only one the white enemy of your own country your own face the trees they were roaring above us red leaves leaving little cuts in the sky gently I touched your elbow the fish swirling in their gone merry-go-round sightless eyes no no Ma I said holding my breath I don't know what it's like & turned my head up toward the sun which brightly cancels if you're reading this then I survived my life into yours you who told your brother you were hungry so he stole a roasted chicken so he tucked it under his sky -blue shirt & it's not your fault reader you had to work you had to get up in the blood-blue dawn to warm up your car you who held instant coffee with both hands ate your lunch of Wonder Bread dipped in condensed milk in the parking lot alone you bought me pencils reader I could not speak so I wrote myself into silence where I stood waiting for you Ma to read me do you read me now do you copy mayday mayday you who dreamed of dipping shreds of chicken into fish sauce as you hid in the caves above your village you white devil girl starving ghost but I shouldn't have been so hungry you said looking up at the leaves vermilion through the brother -blue sky I hated my hunger the veins on your fists the jar all amber crush empty as a word -less mind stop writing about your mother they said but I can never take out the rose it blooms back as my own pink mouth how can I tell you this when you're always to the right of meaning as it pushes you further into white space how can I say the hole in your brother's back is not a part of your brother but your brother aparted who is still somewhere running because I wrote it in the present tense the bullet held just behind his death an insect trapped in amber the charred chicken clutched to his chest dust rising from sandals as he sprints toward the future where you're waiting by the rain -warped window wet footsteps on Risley Rd but dear reader it's only your son coming home again after school after the bullies put his face in brown dirt what if I said the fastest finger pointing to you Ma is me would you look away I point to you no no I went right through you left a pink rose blazing in the middle of the hospital in Sài Gòn reader who cannot read or write you wrote a son into the world with no words but a syllable so much like a bullet its heat fills you today a Thursday (ours not Vallejo's) partly cloudy a little wind I kneel to write our names on the sidewalk & wait for the letters to signal a future an arrow pointing to a way out I stare & stare until it grows too dark to read the ant & his brother long home by now night flooding the concrete black my arms dim as incomplete sentences reader I’ve plagiarized my life to give you the best of me & these words these insects anchovies bullets salvaged & exiled by art Ma my art these corpses I lay side by side on the page to tell you our present tense was not too late

Nguồn:

Ocean Vuong, "Dear Rose," Time Is A Mother, Penguin Press, 2022, pp. 96–108.

Ocean Vuong và mẹ, tranh minh hoạ của Susan Behrends Valenzuela, nyunews.com